Ο Ζαχαρίας Λουδάρος είναι από τους ανθρώπους εκείνους που προσλαμβάνουν τον κόσμο πλατιά, ανοιχτά. Και από εκείνους που προκρίνουν την ομορφιά, που προλαβαίνουν να την εντοπίσουν πριν τους προλάβει η ασχήμια της πραγματικότητας. Βαδίζει επιτυχώς σε προσωπικά χιλιόμετρα κατάμεστα από δουλειές, ανθρώπους, ταξίδια, τέχνη, επιφάνεια (όπου επιθυμεί) και ουσία (όπου χρειάζεται). Η Επικοινωνία δεν φέρνει απλώς το ψωμί και το κρασί στο τραπέζι του, αλλά είναι η αφορμή να πιστεύει συνεχώς και πιο πολύ στις δυνατότητες των ανθρώπων γύρω του. Στην τελική, και στον εαυτό του. Έχοντας συμπληρώσει τρεις δεκαετίες στην αγορά της επικοινωνίας, ως δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, παρουσιαστής στην τηλεόραση, σύμβουλος επικοινωνίας, κειμενογράφος, content creator και podcaster στην ψηφιακή εποχή, έμαθε, όπως λέει ο ίδιος, τουλάχιστον τα βασικά: Όλα συνδέονται με όλα. Όλα είναι δυνατά. Ο κόσμος αλλάζει. Το βέλος του χρόνου μπορεί να δείχνει μόνο μπροστά. Ακόμη και τα θαύματα, θέλουν το χρόνο τους. Απολαύστε τον σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης.
–Πού γεννηθήκατε και μεγαλώσατε; Θεωρείτε ότι τα πρώτα βιώματα, οι πρώτες εικόνες και ερεθίσματα που προσλαμβάνει ένα μικρό παιδί είναι σημαντικά για την διαδρομή της ζωής του;
«Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια γειτονιά του Πειραιά, πολύ κοντά στην εκκλησία «Ρόδον το Αμάραντο». Χαριτολογώντας θα έλεγα πως επρόκειτο για ένα «τριεθνές» ανάμεσα στο προλεταριακό Χατζηκυριάκειο, την αστική Πειραϊκή και την μικροαστική Καλλίπολη. Είναι ο λόγος που τα εκλογικά τμήματα της συγκεκριμένης ενορίας λόγω αυτής της διαταξικής κοινωνικής σύνθεσης σε πολλές εκλογικές αναμετρήσεις έδιναν πάντα με σχετική ακρίβεια τα ποσοστά σε επίπεδο επικράτειας. Τώρα, σε επίπεδο προσωπικών συναναστροφών και βιωμάτων, νομίζω πως η συνάντηση του παιδικού ναρκισσιστικού Εγώ μου με το συγκεκριμένο κοινωνικό φαντασιακό είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Να γίνω και του λιμανιού και του σαλονιού. Γεγονός για το οποίο δηλώνω ευγνώμων στη ζωή καθότι μου έδωσε την ήρεμη χαρά της βεβαιότητας πως όλα είναι σχετικά».
–Τι λέγατε πως θέλετε να γίνετε όταν μεγαλώσετε;
«Α!… εδώ υπάρχει μια ωραία ιστορία. Ήταν κάποιο οικογενειακό έθιμο που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά στα πρώτα γενέθλια ενός παιδιού να βάζουν μπροστά του κάποια αντικείμενα και όποια θα έπαιρνε να κρατήσει θα έδειχναν και την κατεύθυνσή του στη ζωή. Λοιπόν, στα πρώτα μου γενέθλια διάλεξα ένα στυλό κι ένα διαβήτη. Το συμπέρασμα ήταν προφανές: Το παιδί θα γίνει πολιτικός μηχανικός! «Ποτό μανό» όπως άρχισα να το αναπαράγω στα όρια και στην έκταση της διαθέσιμης γλώσσας μου. Μετά, όταν μιλούσα πλέον κανονικά έλεγα αξιωματικός του πολεμικού ναυτικού, αφού ο πατέρας μου εργαζόταν ως προϊστάμενος του τεχνικού συνεργείου της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων και είχα όλες τις παραστάσεις. Μου άρεσαν οι στολές, τα σπαθάκια των δοκίμων, τα καπέλα. Κάποια στιγμή έτρεχε ο συγχωρεμένος ο νονός μου που δεν μου μου χαλούσε ποτέ χατίρια να μου βρει καπέλο που να μπορώ να φορέσω χωρίς να μπαίνω ολόκληρος μέσα. Κατάφερε και βρήκε από κάποιο θεατρικό βεστιάριο και έκανα όλη μέρα παρέλαση μέσα στο σπίτι. Τελικά, όμως σήκωσα τα μάτια στον ουρανό και είδα τα άστρα. Λάτρεψα το διάστημα, χωνόμουν μέσα στις εγκυκλοπαίδειες της εποχής, καθότι δεν υπήρχε Ίντερνετ -μην ξεχνιόμαστε- και θυμάμαι τον εαυτό μου κάπου εκεί στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού να σχεδιάζω πυραύλους εκτόξευσης. Η αεροναυπηγική έζησε σαν ξεθωριασμένο όνειρο μέσα μου μέχρι και τη Β Λυκείου. Μετά, είχα το μοιραίο ραντεβού της ζωής μου με την κοινωνιολογία».
-Πώς σας θυμάστε, λοιπόν, στα 18 σας χρόνια να ετοιμάζεστε για το Πανεπιστήμιο, να έχετε μια ζωή και μια καριέρα μπροστά σας “άγραφες” ακόμα;
«Έρωτας κι επανάσταση. Μέσα σε μια Ελλάδα που μεταμορφωνόταν άρδην στις αρχές των 80’s και όλα φαίνονταν δυνατά ακόμη και τα πλέον ανέφικτα. Φυσούσε ακόμη ο Μάης του 68 στα μυαλά μας, οπότε τον πρώτο λόγο είχε η φαντασία και έτσι πάντα κάτω από το βιβλίο κρυβόταν μια παραλία. Έχοντας για soundtrack στην ταινία της καθημερινότητά μας, τα άλμπουμ των Cure και των Joy Division. Κοιτώντας προς τα πίσω βλέπω αυτή την παράδοξη αντιστροφή. Κάπου εκεί στα 17-18 ήμασταν πεταλούδες που με τα χρόνια γίναμε κάμπιες. Κάπου το διάβασα αυτό, δεν είναι δικό μου. Το επιβεβαιώνω απλά.
-Θυμάστε πότε και πού δημοσιεύτηκε το πρώτο σας κείμενο και πώς αισθανθήκατε;
«Ασφαλώς και θυμάμαι. Ήταν σε ένα, ας πούμε, underground περιοδικό, το «Ιδεοδρόμιο» που έβγαζε ο Λεωνίδας Χρηστάκης. Μια πολύ σημαντική μορφή σύγχρονου πνευματικού ανθρώπου στην Ελλάδα που διεύρυνε με τον τρόπο του τα όρια της σκέψης για αυτό που λέγαμε «χώρος» και στον οποίο συναριθμούνταν, τουλάχιστον τότε, όσοι δεν χωρούσαν πουθενά. Το δικό μου κείμενο ήταν μια βιωματική παρουσίαση των τριών πρώτων άλμπουμ του Nick Cave με τους Bad Seeds. E τώρα τι να λέμε… ανυπομονησία μέχρι την έκδοση και ενθουσιασμός με το τυπωμένο μελάνι της υπογραφής. Μύριζα και ξαναμύριζα τη σελίδα να την εισπνεύσω μέσα μου, σε ένα από αυτά τα μαγικά τελετουργικά που κάνουμε όλοι, όταν είμαστε μόνοι μας με το «άλλο» μας. Κάποια στιγμή, πολλά πολλά χρόνια μετά, μια γυναίκα μου εξομολογήθηκε πως με ερωτεύτηκε για αυτή την υπογραφή, κάτω από το συγκεκριμένο κείμενο, στο συγκεκριμένο περιοδικό. Να γιατί πρέπει να προσέχουμε που βάζουμε την υπογραφή μας. Η γυναίκα αυτή έγινε η γυναίκα της ζωής μου».
-Με το ραδιόφωνο πώς πρωτογνωριστήκατε και πώς εξελίχθηκε η σχέση σας;
«Ραδιόφωνο για μένα σήμαινε μουσική. Μιλάμε για εποχές που ηχογραφούσαμε κασέτες από το ραδιόφωνο με το άγχος να μην μιλήσει ο παραγωγός και διακόψει το κομμάτι. Η μουσική ήταν αυτή που με έκανε λάτρη του ραδιοφώνου και κάπου εκεί στα 1986 συμμετείχα πλέον σε αυτό που τότε λέγαμε κίνημα υπέρ της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Τις πρώτες απόπειρες δηλαδή για να σπάσει το κρατικό μονοπώλιο. Βγήκα «στον αέρα» πρώτη φορά από την Πειραματική Ραδιοφωνία Ν. Ηρακλείου Αττικής που εξέπεμψε για ένα σύντομο διάστημα από το σπίτι ενός παλιού ερασιτέχνη και με τη στήριξη του τοπικού Δήμου. Μετά όλα πήραν το δρόμο τους. Δημιουργήθηκαν πρώτα τα δημοτικά ραδιόφωνα και μετά τα ιδιωτικά. Η πρώτη επαγγελματική σχέση μου ήταν με το Κανάλι 1 του Πειραιά που έγινε και η αιτία να μπω στη δημοσιογραφία. Δεν μπορώ να πω ότι ήταν το όνειρό μου. Ήταν «κάτι σαν» αλλά όχι ακριβώς. Ταίριαζε καλά όμως με τις Πολιτικές Επιστήμες που σπούδαζα. Κι έτσι άρχισα να χτυπώ τις «Μαρίτσα», βουλγάρικης κατασκευής γραφομηχανές που υπήρχαν σε όλα τα δημοσιογραφικά γραφεία της επικράτειας και ίσως το δεύτερο κορυφαίο τεχνολογικό επίτευγμα του πάλαι ποτέ «υπαρκτού σοσιαλισμού», μετά το «Σπούτνικ»…».
–Τα web radios δεν φαίνεται πως πήγαν όσο καλά ανέμεναν οι άνθρωποι που τα έστησαν και τα πίστεψαν. Τα podcasts από την άλλη είναι ξεκάθαρα η νέα τάση. Ποια είναι η γνώμη σας σχετικά;
«Πάσχω από μία μανία που την αναγνώρισα όταν διάβασα Πωλ Βαλερύ. Θέλω σε κάθε ζήτημα που αποφασίζω να ασχοληθώ ν’ αρχίζω από την αρχή, δηλαδή από την προσωπική μου αρχή. Αυτό σημαίνει ότι ξαναρχίζω, ξαναδιασχίζω ολόκληρο το δρόμο, λες και τόσοι άλλοι δεν τον είχαν ήδη χαράξει και διασχίσει. Αυτή η μανία ωστόσο μου χαρίζει συναρπαστικές εμπειρίες επικοινωνίας, ανεξάρτητα από το τελικό αποτέλεσμα, όπως αυτή του IDradio, πριν μερικά χρόνια με ένα web radio που λειτουργούσε σε ισόγειο χώρο με βιτρίνα, επιτυγχάνοντας μια σπάνια διάδραση μέσα στην καθημερινότητα της πόλης. Συν το γεγονός του να δημιουργήσεις μια ευκαιρία δημιουργικής έκφρασης για δεκάδες νέα ταλαντούχα παιδιά που πέρασαν από τα στούντιό μας και πολλά εξ αυτών έχουν εξελιχθεί σε επαγγελματίες δημοσιογράφους στα νέα μέσα. Με τον ίδιο τρόπο βιώνω και σήμερα την συναρπαστική εμπειρία του Point Z, ενός podcast που γεννήθηκε μέσα στην πανδημία ακριβώς για να πει αυτό: Βρισκόμαστε στο σημείο μηδέν».
–Δηλώνετε άνθρωπος της επικοινωνίας. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ποια είναι τα εργασιακά σας καθήκοντα και πώς κυλά μια αντιπροσωπευτική, μια μέση ημέρα δουλειάς;
«Δηλώνω μόνο ταπεινός προλετάριος του πνεύματος, σε ρόλο γραφέα υπηρεσίας. Γράφω, αυτό κάνω. Γράφω ομιλίες, έντυπες συνεντεύξεις, άρθρα, post για τα κοινωνικά δίκτυα, σενάρια, παρουσιάσεις, γενικά ό,τι μπορεί να αποτελέσει γραπτό περιεχόμενο επικοινωνίας. Και το κάνω διαχρονικά για πολιτικά πρόσωπα, αυτοδιοικητικά στελέχη, εκπροσώπους φορέων και top CEO. Είμαι τα τελευταία είκοσι χρόνια σε αυτή την αγορά και για να συντηρώ σήμερα με βιώσιμο τρόπο την εταιρεία μου, μάλλον κάτι κάνω καλά και με εμπιστεύονται ιδιαίτερα σημαντικοί άνθρωποι, ειδικά μέσα στις δυσκολίες της σημερινής συγκυρίας».
–Πώς σας φαίνεται το digital περιβάλλον που δεν έχει τις μυρωδιές του χαρτιού και την γοητεία των εξ επαφής δημοσίων σχέσεων; Πώς λειτουργείτε μες στο διαδίκτυο ως επαγγελματίας, από τη μια, ως ιδιώτης από την άλλη;
«Το διαδίκτυο είναι μια αχανής ανεξερεύνητη ήπειρος. Ίσα που έχουμε φτάσει στις ακτές της. Κι όπως κάθε νέα ανεξερεύνητη ήπειρος είναι γεμάτη από κινδύνους και ευκαιρίες. Προφανώς, υπάρχει αυτή η νοσταλγία για τις παλιές καλές μέρες αλλά το βέλος του χρόνου δείχνει μόνον μπροστά. Συνεπώς πρέπει να ζήσουμε την «περιπέτεια», ειδικά όσοι ασχολούμαστε επαγγελματικά με την επικοινωνία, η οποία βρίσκετε στο επίκεντρο αυτού του μετασχηματισμού που συντελείται από τη λεγόμενη 4η βιομηχανική επανάσταση. Μεγάλο κομμάτι αυτής της «περιπέτειας» αφορά και την ψηφιακή παρουσία στα social media. Είμαι ενεργός, όχι υπερβολικά, εστιάζοντας περισσότερο στην ποιότητα των ανθρώπων που μπορούν να σχηματίσουν μια κοινότητα σκέψης στη βάση κοινών ενδιαφερόντων, αναζητήσεων και προσδοκιών και πολύ λιγότερο στη «χύμα» ποσότητα που πολλές φορές λειτουργεί εντελώς παραπλανητικά ως προς την πραγματική απήχηση ενός μηνύματος».
–Πώς επηρέασε το ήδη ευμετάβλητο τοπίο ο παράγοντας του κοροναϊού κατά την άποψή σας;
«Ενισχύει σημαντικά την ψηφιακή επικοινωνία, δημιουργεί περισσότερες ανάγκες για τη δημιουργία περιεχομένου και δυστυχώς η μέρα εξακολουθεί να έχει μόνο 24 ώρες για να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε σε μια διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για επικοινωνία με κοινά, που πρακτικά, δεν υπάρχει άλλος τρόπος πέρα του διαδικτύου για να συνομιλήσει κανείς μαζί τους».
–Είναι έρωτας η επικοινωνία; Είναι αλάτι στο φαγητό; Πώς προσεγγίζετε την δουλειά σας; Καμιά φορά, αποζητάτε στον ελεύθερο χρόνο σας την απόλυτη σιωπή, μοναξιά και αποτράβηγμα για να επιφέρετε την ζητούμενη για όλους μας ισορροπία;
«Το μυστικό είναι να δίνεις χώρο και στον λύκο και στο αρνί που έχεις μέσα σου. Δεν είναι εύκολο, αλλά και τίποτα εύκολο δεν έχει σπουδαία ανταμοιβή. Η συνεχής εξάσκηση πάντως είναι δρόμος προς την τελειότητα».
–Τι θεωρείτε μεγαλύτερη απόλαυση στην ζωή και πόσο κοντά βρίσκεστε στο να αποκρυπτογραφήσετε το νόημά της;
«Είναι εκείνες οι στιγμές που το καλό είναι πλησίον. Αλλά δεν το γνωρίζεις. Το νιώθεις μόνο, στιγμές που είσαι έμπλεος ζωής κι αυτό γίνεται με ένα τρόπο άγνωστο και ασυνήθιστο. Δεν θα βρεις προηγούμενα ίχνη. Το καλό είναι πάντα εξ ολοκλήρου καινούργιο. Το κενό γεμίζει μόνο με καινό».
–Πιστεύετε περισσότερο στον Θεό ή την “μαγεία”;
«Πιστεύω σε ό,τι με σώζει από τις χειρότερες πλευρές του εαυτού μου. Κάποιος θα το έλεγε η χάρις του Θεού και ένας άλλος θα έβλεπε τη μαγεία των απλών ανθρώπων. Για μένα εξακολουθεί να είναι ανείπωτο».
-Πώς σας βλέπετε σε δέκα χρόνια από σήμερα; Πριν δέκα χρόνια είχατε “δει” το σημείο στο οποίο βρίσκεστε αυτήν την στιγμή;
«Εδώ απαντάει ο Καρούζος. «Σήμερα να λες. Το πολύ αύριο. Μεθαύριο σημαίνει μεταφυσική»…».
Ποια είναι τα βασικά δομικά υλικά της ζωής σας; Τόποι, άνθρωποι και ασχολίες ή και υλικά αγαθά χωρίς τα οποία δύσκολα θα μπορούσατε να ζήσετε, εννοώ.
«Η αξίωση να έχεις και να είσαι τα πάντα είναι η αιτία όλου του κακού στον κόσμο μας. Χρειαζόμαστε μια ενδοσκοπική ικανότητα που θα μας στρέψει προς το ουσιώδες της ζωής. Το να είσαι υγιής, να ανοίγεις κάθε πρωί τα μάτια και να χαίρεσαι τον ήλιο σε ένα τόπο με πουλιά και δέντρα και να ζεις με αξιοπρέπεια δίπλα σε αυτούς που αγαπάς, είναι το παζλ που συνθέτει μια εικόνα όσο πιο κοντά στην έννοια που θα μπορούσα να δώσω στη λέξη «πληρότητα»…».
–Θα σας ενδιέφερε να διδάξετε σε κάποια σχολή επικοινωνίας και δημοσιογραφίας;
«Το είχα κάνει πολλά χρόνια πριν σε ένα ιδιωτικό κολλέγιο. Τώρα όχι, είναι μια άλλη δημοσιογραφία για την οποία είναι ορθότερο να μεταφέρουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους αυτοί και αυτές που τη ζουν. Η δική μου επαφή είναι πλέον «τόσο όσο». Αυτό που πάντα με ενδιαφέρει είναι να έχω τη δυνατότητα να επικοινωνώ και να συνεργάζομαι με νέους ανθρώπους που φέρνουν πάντα φρέσκιες ιδέες, ταρακουνάνε τα νερά και βοηθάνε κι εμάς τους μεγαλύτερους να βρίσκουμε τον ενθουσιασμό που πολλές φορές χάνουμε μέσα στην καθημερινή διαχείριση υποχρεώσεων».
–Τι σας παθιάζει αυτή την εποχή, εκτός από τα podcasts σας;
«Η ιδέα του «να κάνουμε ένα μωρό μαζί». Να μαζευτούμε άνθρωποι με μια κοινή αντίληψη για κάποιες αξίες και να γεννήσουμε μια ψηφιακή κοινότητα που θα δημιουργεί καθημερινά την ταυτότητά της μέσω του περιεχομένου μιας διαδραστικής πλατφόρμας, δίνοντας έμφαση σε παγκόσμια θέματα όπως αυτά της βιωσιμότητας, του νοήματος ζωής, της τεχνητής νοημοσύνης, της διαχείρισης των παγκόσμιων πόρων, κλπ. Περιεχόμενο που θα ενώνει τις αποσπασματικές «τελίτσες» δίνοντας με εγκυρότητα και σαφήνεια τη «μεγάλη εικόνα», τουλάχιστον μέσα από την οπτική ανθρώπων που δεν τα κάνουν όλα για τα λεφτά».
–Αν γνωρίζατε μετά βεβαιότητος ότι έχετε και μια επόμενη ζωή, θα επιλέγατε να ερχόσαστε στον κόσμο ως γυναίκα; Και γιατί;
«Αν υπάρχει ανθρώπινο μέλλον πάνω στον πλανήτη θα είναι εκ των πραγμάτων θηλυκό. Συνεπώς ναι, γιατί όχι; Το σημαντικό είναι να έχεις μια καλή ιστορία να αφηγηθείς στο τέλος, ανεξάρτητα από το φύλο, το χρώμα και την καταγωγή».
–Ποια περίοδος σας ζωής σας έχει καταγραφεί εντός σας ως η πλέον ανέμελη και ποια ως η πλέον σκοτεινή και ζόρικη;
«Εντάξει τίποτα πιο ανέμελο από τα φοιτητικά χρόνια, χειμώνα στα Εξάρχεια και καλοκαίρι στην Ίο. Έρχονται όμως όλα και σε βρίσκουν. Οπότε, η σημερινή συγκυρία είναι όντως πολύ ζόρικη για μένα. Ζω αναγκαστικά στη «φούσκα» μου, μέσα σε συνθήκες πανδημίας, με υποκείμενα νοσήματα, με τρομακτική σύγχυση γύρω από τα εμβόλια και μια άνευ προηγουμένου εργαλειοποίηση του κοροναϊού με αποτέλεσμα οι λύσεις να δημιουργούν περισσότερα προβλήματα. Τουλάχιστον έχουμε τον ήλιο με το μέρος μας».
–Ποιο βιβλίο βρίσκεται στο κομοδίνο σας αυτή την άνοιξη;
«Όλες τις εποχές είναι η Αγία Γραφή».
–Καταρρίψτε έναν μύθο που έχει διαδοθεί για τους ανθρώπους της επικοινωνίας.
«Πως είναι στην πλειοψηφία τους έξυπνοι».
