Κλειστά σχολεία, δουλειά απ το σπίτι, σταμάτημα πτήσεων από τη μια ήπειρο στην άλλη, λουκέτα σε κέντρα και μαγαζιά διασκέδασης, έρημες πλατείες, μνημεία, δρόμοι και μόνη εικόνα πικραμένου χαμόγελου εκείνη η φωτογραφία του γιατρού στην Κίνα, που σε μια ρημαγμένη από απουσίες περιοχή, κοιτούν ένα κατακόκκινο, ωραίο ηλιοβασίλεμα! Ο, τι έχουν σκεφτεί οι λογοτέχνες για μια δυστοπική στροφή της ανθρώπινης εξέλιξης, ο Καμί, ή ο Ιονέσκο, είναι εδώ. Και η απομόνωση, η μοναξιά, ο εγκλεισμός στο σπίτι είναι η σωτηρία. Το Σατιρικό «Κεκλεισμένων των θυρών» και το «η κόλαση μας είναι οι άλλοι» γινεται μια αναπόφευκτη πραγματικότητα! Και ψάχνουμε εξηγήσεις, φταίχτες, λυτρώσεις, μαγικά σκευάσματα, θείες κοινωνίες και μεταλαβίες να ξορκίσουν το κακό, έχθρες πιστοί ή μη, για να εξηγήσουμε το ανεξήγητο και να παρηγορούμε!
Το μικρόβιο ως τιμωρός, άγγελος Κυρίου και εκδικητής
Η καθολική ανθρώπινη αντίδραση στις ξαφνικές ή απροσδόκητες εκρήξεις επιδημίας, όλου του χρόνου της ανθρωπότητας, ήταν η ίδια και μόνο μνημονεύεται όταν οι ιοί νικιούνται και υποχωρούν. Μέχρι τότε όχι μόνο τα άτομα, αλλά ολόκληρες κοινωνίες ισορροπούν στον παραλογισμό, τον φανατισμό, τις λογοτεχνικές και αφηγηματικές για το τι μας συμβαίνει και γιατί. Η εξήγηση είναι πάντα πως ο άνθρωπος υποκύπτει στο σφάλμα, συνήθως ηθικής φύσεως. Συνηγορεί η αδιαφορία σ αυτό. Το σφάλμα του ανθρώπου δεν είναι μόνο απέναντι στο μικρόβιο, γιατί δεν έπλενε τα χέρια του, αλλά ανάγεται σε όλη του τη ζωή στη γη, με κάθε ζωντανό πράγμα σε μια συνεχή κατάσταση άνισου πολέμου με όλα του τα σφάλματα, κάθε είδους, παράσιτα, βακτήρια, ιούς, διατροφή, θρησκευτικές συνήθειες, έθιμα καταγωγής και πάει λέγοντας.
Το ηθικό σφάλμα για την επιδημία, στους διαφορετικούς, όπως στους Εβραίους
Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε καλούς ανθρώπους -ή σε όχι καλούς- αναζητούμε μια αιτία. Όταν συμβαίνουν κακά πράγματα σε όλους, αναζητούμε έναν λόγο, και θα έπρεπε καλύτερα να είναι ένας πολύ καλός λόγος, αντίστοιχος με τον πόνο που προκαλεί. Η πιο διάσημη από αυτές τις προσπάθειες, βέβαια, αποδίδεται στην πρώτη μεγάλη καταγεγραμμένη πανούκλα της σύγχρονης εποχής, τη μαύρη πανούκλα του 14ου αιώνα, η οποία προκάλεσε αδιανόητη καταστροφή σε ολόκληρη την Ευρώπη. Μεταφέρθηκε από αρουραίους ή από μολυσμένους ψύλλους που ταξίδευαν με τους αρουραίους, αλλά εκείνη τη στιγμή φαινόταν τελείως μυστηριώδης! Οι άνθρωποι θα αρρώσταιναν και θα πεθάνουν με τους πιο φρικτότερους τρόπους και όποιος τους πλησίαζε θα τιμωρούταν επίσης. Η σήψη ερχόταν από μέσα. Ήταν μια κρίση από τον Θεό, ή, ίσως, ένα δηλητήριο από τους Εβραίους! Και θανάτωσαν όσους πιο πολύ μπορούσαν! Ο σύγχρονος ευρωπαϊκός αντισημιτισμός, συμπεριλαμβανομένων των μαζικών δολοφονιών, των εκτελέσεων των Εβραίων, θεωρείται συχνά πως πηγάζει από εκείνα τα χρόνια πανώλης. Πως να δουν ως αιτία, τον απειροελάχιστο ψύλλο, όταν υπήρχε μπροστά στα μάτια μιας άλλη φυλή, ράτσα, θρησκεία, συνήθεια, τελετουργία, να ενοχοποιηθεί;
Τον 19ο αιώνα έφταιγαν οι φτωχοί και οι μετανάστες, επειδή ήταν πάντα άρρωστοι, ή έφεραν μαζί τους το «ηθικό σφάλμα – μικρόβιο» ή το είχαν μέσα τους
Ξανά και ξανά, στην ιστορία των επιδημιών, βρίσκουμε την ίδια επιθυμία των ανθρώπων να δώσουν ηθική διάσταση σε ένα μικρόβιο! Ακόμη και μέχρι το 19ο αιώνα, όταν η επιστημονική ιατρική είχε αρχίσει να εξελίσσεται, η ιδέα ότι ένα βλάσφημο «μίασμα» ήταν υπεύθυνο για τη χολέρα, ήταν η διαδεδομένη αντίληψη μεταξύ των μορφωμένων ανθρώπων. Οι φτωχοί και οι μετανάστες πέθαναν επειδή ήταν πάντα άρρωστοι, ή το έφεραν μαζί τους ή το είχαν μέσα τους! Μία από τις μεγάλες επαναστάσεις της ανθρώπινης σκέψης και συνείδησης ήταν η συνειδητοποίηση ότι τα μικρόβια δεν άγγελοι Κυρίου, ούτε τιμωροί του και δεν έρχονται να μας διδάξουν, να μας συνετίσουν, να μας φέρουν σε ένθεους βίους, αλλά να ζήσουν τα ίδια, να αναπαραχθούν, να εξαπλωθούν και είναι παντελώς αδιάφορα για τα τρομερά αποτελέσματα που μπορούν να προκαλέσουν ή για τις δικές μας ηθικές ανησυχίες και υπάρξεις. Με αυτή τη διορατικότητα ήρθε η γνώση ότι αυτό που χρειαζόμασταν δεν ήταν η ηθική μεταρρύθμιση αλλά η δημόσια υγιεινή. Το ένα μεγάλο πλεονέκτημα που έχουμε πάνω από τους μεσαιωνικούς ανθρώπους δεν είναι ότι λατρεύουμε έναν καλύτερο θεό, αλλά ότι ξέρουμε να πλένουμε και τα χέρια μας.
Ο Kevin Owen McCarthy για τον COVID-19 ως «κινεζικό κοροναϊό» και ο Άδωνης Γεωργιάδης να ορίζει τον ιό απ’ στην «φτωχή κομουνιστική Κίνα»
Φυσικά σ αυτή την ξαφνική καλπάζουσα, σύγχρονη πανούκλα του COVID-19, εμφανίστηκε ξανά η αταβιστική σχεδόν επιθυμία μας να βρεθεί ένας ηθικός παράγοντας για να κατηγορήσουμε τους άλλους που έκαναν το σφάλμα και να εξηγήσουμε! Ο πολιτικός Kevin Owen McCarthy, αποκάλεσε σε ένα tweet του, τον COVID-19, «κινεζικό κοροναϊό» και δόθηκε το έναυσμα να αποδοθεί η ευθύνη, το ηθικό σφάλμα, εκεί, μυστηριώδη Ανατολή. Ο Άδωνης Γεωργιάδης στην Ελλάδα, όρισε πως ο ιός ξεκίνησε στην «φτωχή κομουνιστική Κίνα»! Φυσικά η Κίνα με καλπάζουσα ταχύτητα εντάσσεται στο αντίθετο πολιτικό σύστημα απ αυτό των εμβλημάτων της και δεν είναι λίγοι εκείνοι που λένε πως η αστικοποίηση των αγροτικών περιοχών στην Κίνα, η μοντερνοποίηση της, προκαλεί την εμφάνιση νέων ιογενών ποικιλιών. Ο λόγος λοιπόν, είναι για το περιβάλλον, την κλιματική αλλαγή, την τρομακτική διάσταση των φόβων μας, η «κόλαση μας να ναι πάντα οι άλλοι» και δη οι διαφορετικοί μας. Κι αν η περιβαλλοντική μας συμπεριφορά δεν αλλάξει εντελώς, η ιστορία της ζωής στον πλανήτη υποδηλώνει ότι κάποιος άλλος ιός, θα μας μας δαγκώσει ξανά και ξανά, όλους, πλουσίους, φτωχούς, πιστούς, απίστους, πολιτισμένους, καπιταλιστές ή μη. Γιατί, άλλωστε, όπως έγραψε ο Προυστ, η ασθένεια είναι ο πιο πειστικός γιατρός. Στην καλοσύνη και στη σοφία δίνουμε μόνο υποσχέσεις. Στον πόνο υπακούμε…
