Κυκλάδες. Ανάμεσα από Σίκινο και Μήλο. Ο βραχώδης, άγριος, απότομος και επιβλητικός όγκος του νησιού, σα θηρίο σκοτεινό, που ξεπηδά απ τη θάλασσα, όσο πλησιάζεις, σε γεμίζει δέος.
Η πλανεύτρα Φολέγανδρος, μόλις την φτάνεις, την συναντάς, της αφήνεσαι είναι εκείνος ο τόπος, που σ αγκαλιάζει άγρια και τρυφερά και θα υπάρχει για πάντα, σα καταφύγιο ωραιότητας, ελευθερίας, μοναδικότητας, νοσταλγίας, μόνιμης ανάμνησης και υπόσχεσης για καλοκαίρια, που σε καλεί σα Σειρήνα, ξανά και ξανά…
Η Φολέγανδρος σε σημαδεύει, θερμή σα καλοκαίρι, δροσερή σα ήρεμη θάλασσα, δυνατή απ την αιωνιότητά της και σοφή απ τον χρόνο της.
Έλα μαζί μου στη Φολέγανδρο,
στο ακρογιάλι με το παντοτινό αγέρι.
Θέλω να δω το δέρμα σου να κοκκινίζει
κάτω απ’ το φθηνό παλιό γαλάζιο τ’ ουρανού.
Έλληνες και χρήμα, ούτε που με νοιάζει.
Το χρήμα είναι υπερτιμημένο. Εν ανάγκη
νοικιάζουμε ένα απλό δωμάτιο,
θα αρκεστούμε στο απέριττο, έλα.
Από τη Μήλο ξεκινά ένα καράβι.
Γλαρόνια – κι αυτό ξωπίσω τους.
Κι άμα πάρουμε μπρος, τότε
δεκάρα δε δίνει το Αιγαίο.
Έλα να πάμε στη Φολέγανδρο,
Διάπυρος κόκκυγας της Ευρώπης
στης Ευρώπης το διάπυρο κόκκυγα.
Μεταφράζω τον Ενδυμίωνα του Κητς,
εσύ θα διαβάζεις τα μάτια των γαϊδάρων – Mirko Bonne
Αυτός ο χρόνος, χρόνος των ανθρώπων, θα χε μόλις ξεκινήσει να μετράει, σαν όπως λέει ο μύθος, βοσκοί, απ την ηπειρωτική Ελλάδα, έψαξαν για νέους βοσκότοπους και βρήκαν αυτό το νησί. Άνδρες όλοι τους, ζούσανε τραχιά μεταξύ τους και έτσι ονομάστηκε το νησί Πολύανδρος. Χιλιάδες χρόνους μετά, οι ναυτικοί, σαν την πλησιάζουν Πολύκαντρο την λένε. Ένας, απόηχος εκείνων των πρώτων κατοίκων της…
Να και τα σπίτια της. Γαντζωμένα, κατάλευκα, πάνω στο βράχο, όλος φως, σα κυκλαδίτικα στολίδια. Ο Καραβοστάσης, γαλήνιο, απάνεμο, τρυφερό σχεδόν, το λιμάνι…
Εκτός από τον Καραβοστάση, η Φολέγανδρος φιλοξενεί άλλους δύο κύριους οικισμούς, τη Χώρα και την Άνω Μεριά, καθώς και τους μικρότερους οικισμούς Λιβάδι, Πετούσης και Αγκάλη, στην ομώνυμη δημοφιλή παραλία.
Το όνομα Φολέγανδρος, προέρχεται κατά κάποιες πηγές από την αρχαία φοινικική λέξη “phelekgundari” ή “helekgundari”, που ερμηνεύεται ως πετρώδης γη. Για αυτή, την πέτρα, την μοναδική, εδάφους, ο ιστορικός Άρατος, το ονομάζει Σιδηρά.
Άλλοι πάλι, λένε, πως Κρήτες που είχαν σαν αρχηγό τους το Φολέγανδρο, γιο του Μίνωα, ήταν εκείνοι που ονοματίσανε το νησί…Και ποιος να ξέρει…
Η Φολέγανδρος, ισχυρή, μυσταγωγική, όλο πέτρα σα σίδηρο και αλάτι και ήλιο και θάλασσα, θα συνεχίσει να υπάρχει με επιδρομείς και κατακτητές και έρχονται και να χάνονται. Όπως οι Δωριείς, ή οι Αθηναίοι ή οι Ρωμαίοι, που κάναν το νησί, τόπο εξορίας.
«Κι εσύ διαρκώς αναδυόσουν
πιο ακέρια
με σκέπαζες με την πολύβουη φυλλωσιά σου
την αρμυρή δροσιά της θαλασσινής σου νύχτας
και με ταξίδευες όλο τον δρόμο
από το αγρίμι ως τον άνθρωπο» – Τίτος Πατρίκιος
Εδώ, στην άκρη των γκρεμών που ρίχνονται στο πέλαγος, λατρεύονταν η Αρτεμις και ο Απόλλωνας. Τώρα, στον ίδιο τόπος, το μοναστήρι της Παναγίας, με την γλυκύτατα της μάνας, έχει θέα όλο το νησί και στην απεραντοσύνη της θάλασσας…
Χτίστηκε τον 17ο αιωνα και ήταν γυναικεία Μονή. Μέσα, ασημοστολισμένη η Παναγία, έχει την εικόνα της, από τα χρόνια τα Βυζαντινά.
Έρχεται η Ενετοκρατία και οι κάτοικοι χτίζουν από την πλευρά της θάλασσας, ένα κάστρο για τη φύλαξη τους από τους κουρσάρους. Έρχεται και η Φραγκοκρατία και το νησί άνηκε στο δουκάτο της Νάξου. Έρχονται και οι Τούρκοι και στα 1715, ο τότε Καπουδάν πασάς – αρχιναύαρχος του οθωμανικού στόλου- σπέρνει τρόμο, χαλασμό και εξαπολύει μια τρομερή λεηλασία.
Ως και οι Ρώσοι πέρασαν από εδώ, το 1770 και για τέσσερα χρονάκια. Και κάποτε ελευθερία και Ελλάδα…
«… Να σ’ αγναντεύω, θάλασσα,
να μη χορταίνω απ’ το βουνό ψηλά
στρωτή και καταγάλανη και μέσα να πλουταίνω
απ’ τα μαλάματά σου τα πολλά…
… Να ταξιδεύουν στον αγέρα τα νησάκια,
οι κάβοι, τ’ ακρόγιαλα σαν μεταξένιοι αχνοί
και με τους γλάρους συνοδιά κάποτ’ ένα καράβι
ν’ ανοίγουν να το παίρνουν οι ουρανοί…» – Κώστας Βάρναλης
Αμόλυντη, η Φολέγανδρος, ακόμα απ τον θρασύ τουρισμό, κλειστή μέσα στη θάλασσα, περήφανη από τα ψηλώματα της, με τα βράχια να επελαύνουν σε ασυγκράτητη καθετοσύνη, και δε νοιάζεται για σένα, τουρίστα, ξένε, άσχετε.
Ξωκλήσια, δρομάκια πλάι στις παραλίες, όλο το μπλε του κόσμου, τζιτζίκια, τριζόνια, αεράκι, ο ήχος απ το κύμα, μετά τα ολόλευκα σπίτια, όλο χάρη και σοφία αρχιτεκτονική, λες και τα γέννησε το κύμα και τα άφησε στο βράχο…
«…Ἡ θάλασσα ποὺ ὀνομάζουν γαλήνη
πλεούμενα κι ἄσπρα πανιὰ
μπάτης ἀπὸ τὰ πεῦκα καὶ τ᾿ Ὄρος τῆς Αἴγινας
λαχανιασμένη ἀνάσα·
τὸ δέρμα σου γλιστροῦσε στὸ δέρμα της
εὔκολο καὶ ζεστὸ
σκέψη σχεδὸν ἀκάμωτη κι ἀμέσως ξεχασμένη…
… Μὰ στὰ ρηχὰ
ἕνα καμακωμένο χταπόδι τίναξε μελάνι
καὶ στὸ βυθὸ –
ἂν συλλογιζόσουν ὡς ποῦ τελειώνουν τὰ ὄμορφα νησιά.
Σὲ κοίταζα μ᾿ ὅλο τὸ φῶς καὶ τὸ σκοτάδι ποὺ ἔχω…» – Γιώργος Σεφέρης
Καραβοστάση, Λατινάκι, Αγκάλη και με τα πόδια ή τα βαρκάκια των ντόπιων, Λιβάδι, Λιβαδάκι, Αμπέλι, Δένδρο, Αυλάκι Φυρά, Γαλύφος και Άγ. Νικόλαος. Παραλίες σα κόσμοι ολόκληροι να ανακαλύψεις και θάλασσα μαγική να σε πλανεύει με υποσχέσεις για δροσιά, ταξίδια, απελευθέρωση, ηρεμία…
«Βράχια που του νερού
τα ξαναλέει ο αντίλαλος.
Κοπάδια σπίτια που τα πάει
Δάφνις γυμνός» – Οδυσσέας Ελύτης…
Η Πηνελόπη Κατσαρέλη, επιχειρηματίας, πάντα, φωτογραφίζει στιγμές, λεπτομέρειες, εντάσεις, με το πάθος του πραγματικού εραστή της τέχνης, έχει αρχείο από 60.000 φωτογραφίες, δύο γιούς, τον έναν στην Μαδρίτη και τον άλλον, τον μικρό της μόλις τον καλοδέχτηκε, αρχιτέκτονα, από την Αγγλία στην Αθήνα και έναν σύζυγο που αγαπά και υποστηρίζει το βλέμμα της στον κόσμο. Ζει στο Αίγιο αλλά όλο και κάπου ταξιδεύει.
