Τον Ουμπέρτο Σάμπα ο Φοίβος Γκικόπουλος τον αγαπά πολύ, ως έναν λογοτέχνη «ψυχαναλυτικό πριν από την ψυχανάλυση», όπως τον χαρακτηρίζουν παγκόσμια. Εδώ μας μεταφράζει αυτό το ποίημα που η αγάπη γίνεται λέξεις, ικανές να μελώσουν την αγριάδα μέσα μας:
Αγάπησα
Αγάπησα λέξεις συνηθισμένες που κανείς
δεν τόλμησε. Με μάγεψε η ρίμα άνθος
πάθος,
η πιο παλιά σπάνια στον κόσμο.
Αγάπησα την αλήθεια που βρίσκεται στο βάθος,
-όνειρο της λησμονιάς- κι ο πόνος
φίλη πάλι κάνει. Με φόβο η καρδιά
πλησιάζει, και δεν εγκαταλείπει πια.
Αγαπώ εσένα που μ’ ακούς και τον άσσο
που κρατώ για του παιχνιδιού το τέλος.
Ουμπέρτο Σάμπα
Το πραγματικό του όνομα είναι Ουμπέρτο Πόλι και γεννήθηκε στη Τεργέστη στις 9 Μαρτίου 1883 από τον καθολικό Ούγκο Εντοάρντο Πόλι και την Φελίτσιτα Ραχήλ Κοέν, η οικογένεια της οποίας είχε παράδοση στο εμπόριο του εβραϊκού γκέτο της Τεργέστης. Μολονότι γεννήθηκε μέσα στα σύνορα της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας, στην οποία ανήκε η Τεργέστη εκείνη την εποχή, ο Ουμπέρτο Σάμπα πολιτογραφήθηκε Ιταλός χάρη στην ιθαγένεια του πατέρα του. Ο Ούκο Εντάρτο Πόλι, χαρακτήρας επιπόλαιος που επιδίωκε την ευκολία και την εύθυμη ζωή, εγκαταλείπει την σύζυγό του στην αρχή της εγκυμοσύνης της, όπου ο Σάμπα θα τον συναντήσει μόνο μια φόρα κατά την διάρκεια της ζωής του, άντρας πια. Ο μικρός Ουμπέρτο αμέσως μετά την γέννησή του παραδίδεται στις φροντίδες μιας Σλάβας παραμάνας, της Πέππα Σάμπατζ. Μαζί της συνδέεται με μεγάλη αγάπη την θεωρεί “μητέρα της χαράς” κι όταν η φυσική του μητέρα τον απομακρύνει βίαια από εκείνη, θα αρχίσει να αισθάνεται μονίμως πλέον απαρηγόρητος. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1929, θα αποτυπώσει αυτή τη διαρκώς απειλούμενη αθωότητα της παιδικής του ηλικίας στα ποιήματα της συλλογής “Ο μικρός Μπερτό”. Παρακολουθεί μέχρι την Τετάρτη τάξη το Γυμνάσιο “Dante Alignieri” οπότε αναγκάζεται από την ιδιαίτερη εχθρότητα που του επιδεικνύει κάποιος καθηγητής, να εγκαταλείψει τις σπουδές του. Με την μεσολάβηση της μητέρας του προσλαμβάνεται ως μαθητευόμενος σ’ ένα εμπορικό οίκο της Τεργέστης. Ο αυτοβιογραφικός ήρωας αυτής της περιόδου, είναι ο υπέροχος Ερνέστο του, που έμεινε ημιτελής και λόγω του τολμηρού για την εποχή περιεχομένου του δημοσιεύθηκε πολλά χρόνια μετά το θάνατό του λογοτέχνη. Το 1903 μετοικεί στην Πίζα, και από το 1905 έως το 1908 στην Φλωρεντία. Το 1908 υπηρετεί ως εθελοντής την στρατιωτική του θητεία στο Σαλέρνο, και όταν επιστρέφει στην Τεργέστη παντρεύεται την Καρολίνα Βέφλερ ή Λίνα Κάρμεν των ποιημάτων του και των επιστολών του. Αποκτά τη πολυαγαπημένη του κόρη, τη Λινούτσια «με τα μεγάλα – του ουρανού το χρώμα – μάτια». Το 1911 δημοσιεύει την πρώτη του ποιητική συλλογή, “Ποιήματα”. Πόλεμοι, διώξεις, αλλαγές εργασίων και κάποτε γινεται δικό του ένα μικρό βιβλιοπωλείο ειδικευμένο σε παλιά και σπάνια βιβλία, στην Τεργέστη. Εκδίδει τα ποιήματά του και το 1928, είναι πια, ένα απ τους κορυφαίους των Ιταλικών γραμμάτων.
Ο Σάμπα παθαίνει μια νευρική κρίση και υποβάλλεται σε ψυχανάλυση, νέα τότε στην ύπαρξη της, αλλά τόσο δυνατή που τον γοητευτεί. Συνειδητοποιεί και αποτυπώνει στην λογοτεχνία του, τις εσωτερικές του συγκρούσεις. Αποδέχεται τον εαυτό του και τον κόσμο. Και τα ποιήματα της τρίτης ήρεμης περιόδου είναι απλά υπέροχα. Το 1939, φοβούμενος μην πέσει θύμα των ρατσιστικών νόμων που έχει προκηρύξει το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι, εγκαταλείπει την Τεργέστη κι έπειτα από μια σύντομη παραμονή στο Παρίσι εγκαθίσταται στη Ρώμη, μα όχι για πολύ. Με τη Λίνα και τη Λινούτσια θα καταφύγουν στη Φλωρεντία, όπου θα του προσφέρει μεγάλη παρηγοριά και ανακούφιση η συντροφιά του Μοντάλε και του Κάρλο Λέβι, ζωγράφου και συγγραφέα του “Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι”). Μετά τον πόλεμο είναι πια, αναγνωρισμένος και δέχεται διάφορες τιμητικές διακρίσεις και τίτλους και δόξα. Το 1955 κουρασμένος και ψυχικά ταραγμένος από την βαριά αρρώστια της γυναίκας του, που θα πεθάνει τον επόμενο χρόνο, καταφεύγει σε μια ψυχιατρική κλινική, κοντά στην Τεργέστη. Εκεί πέθανε το πρωί της 25ης Αυγούστου του 1957. Μα οι λέξεις του ζουν σαν αιώνιες παρηγοριές των ανθρώπων…
Οι περισσότερες εικόνες είναι παρμένες από έργα του Ιταλού ζωγράφου Κάρλο Λεβί, συγγραφέα, επίσης, του «Ο Χριστός σταμάτησε στο Εμπόλι» και καλού φίλου του Ουμπέρτο Σάμπα. Το βιβλίο του Λεβί έγινε ταινία απ τον Φραντσέσκο Ρόσι με πρωταγωνιστές τον εξαίσιο Τζιάν Μαρία Βολοντέ και την μοναδικής σπουδαιότητας Ειρήνη Παππά, ενώ συμμετέχει ως ηθοποιός ο Σταύρος Τορνές.
