ΠΕΡΙΛΗΨΗ ABSTRACT: Εδώ παρουσιάζονται για πρώτη φορά πληροφορίες και για τα δύο ταξίδια και αναλύονται οι συνεντεύξεις, οι εκδηλώσεις προς τιμήν του, αλλά και οι αντιπαραθέσεις που ακολούθησαν ιδιαίτερα αυτό το δεύτερο ταξίδι. Ο Σαλβατόρε Κουαζίμοντο πραγματοποίησε δύο ταξίδια στην Ελλάδα: πριν και μετά το βραβείο Νόμπελ (1959). Το πρώτο ταξίδι (1956) του έδωσε το ζωντανό υλικό για τα ποιήματα με τίτλο Από την Ελλάδα. Το δεύτερο ταξίδι (1960), σχεδόν αμέσως μετά το βραβείο Νόμπελ, προκάλεσε τη συμπάθεια και την εγκάρδια υποδοχή των Ελλήνων. Μέσα από τα ταξίδια του Κουαζίμοντο έχουμε την ευκαιρία να εξετάσουμε πώς ο ποιητής αντιλαμβάνεται την «ελληνικότητά» του, αναλογιζόμενος τα αρχαία μνημεία με φόντο τη σύγχρονη Ελλάδα, και πώς αισθάνεται τη σύνδεση της πατρίδας του -Συρακούσες- με την Ελλάδα, προσδιορίζοντας τον εαυτό του ως «Σικελό-Έλληνα».
Με το Νόμπελ στον Κουαζίμοντο καταδείχτηκε «ότι το φράγμα του επαρχιωτισμού στην ιταλική λογοτεχνία ξεπεράστηκε»
Θα δούμε τις αντιδράσεις και τις επιδοκιμασίες, όταν ο Κουαζίμοντο πραγματοποίησε το δεύτερο ταξίδι στην Ελλάδα (Απρίλιος 1960), μόλις τέσσερις μήνες μετά τις 10 Δεκεμβρίου 1959, όταν του απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ. Οι διάφοροι λογοτεχνικοί κύκλοι στην Ελλάδα, όπως και οι στήλες των εφημερίδων, άρχισαν να ασχολούνται με τους υποψήφιους για βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας από τις 17-10-1959, όταν σύμφωνα με τη σουηδική εφημερίδα «Εξπρέσσεν» ο εκ Σικελίας ποιητής «θεωρείται ως φαβορί δια το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το βραβείο αυτό είναι ενδεχόμενον να κατανεμηθεί μεταξύ του Κουαζίμοντο και του Αλμπέρτο Μοράβια, υπενθυμίζεται πάντως ότι ο ποιητής Esterling, γενικός γραμματέας της Ακαδημίας, επέκρινε προσφάτως τα έργα του Ιταλού μυθιστοριογράφου». Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι πιθανές για νίκη υποψηφιότητες της Δανής Blixen, του Γιουγκοσλάβου Andric και οι «αποκλεισμοί» του Ezra Pound, Saint-John Perse και του André Malraux . Από τις 23 Οκτωβρίου, την επόμενη ημέρα της απόφασης της Σουηδικής Ακαδημίας, ο ελληνικός τύπος παρουσιάζει αφιερώματα στην εργοβιογραφία του Σ. Κουαζίμοντο . Όλες οι εφημερίδες αναλύουν την ποιητική του Κουαζίμοντο, την ποίησή του, που είναι σύγχρονη και επηρεάζεται από τη ζωή του λαού, όπως και ότι πηγή της έμπνευσής του είναι οι κλασικοί Έλληνες ποιητές. Δίνουν έμφαση, όμως, περισσότερο στην αντίδραση που προξένησε η βράβευσή του εντός κυρίως της Ιταλίας, όπως επίσης και στις πολιτικές του θέσεις. Στο περιβάλλον αυτό η Αυγή υπογραμμίζει ότι είναι ένας προοδευτικός ποιητής που «η έμπνευσή του πηγάζει από τη ζωή του λαού… στράφηκε από νωρίς προς τα κοινωνικά θέματα και οι στίχοι του έγιναν συνθήματα της πάλης κατά του φασισμού» και ότι με τη βράβευσή του η Ευρώπη αναγνωρίζει «ότι το φράγμα του επαρχιωτισμού στην ιταλική λογοτεχνία ξεπεράστηκε» .
Ο ελληνικός Τύπος για τον ποιητή «παρά τας αριστεράς πεποιθήσεις του»
Η πλειονότητα όμως των εφημερίδων και των λόγιων δημοσιογράφων αναλύουν α) τον «πολιτιστικόν προοδευτισμόν» και το ποίημα «δια τον Sputnik που εδημοσιεύθει εις όλον τον κομμουνιστικόν τύπον» εννοώντας το ποίημα Alla Nuova Luna, β) την «άρνηση» του ποιητή ότι είναι κομμουνιστής , αλλά «συμπαθών» , ή ακόμη ότι «παρά τας αριστεράς πεποιθήσεις του, οι οποίες θεωρούνται συνέπεια πεπλανημένης τοποθετήσεώς του, λόγω του φλογερού ανθρωπισμού του» , γ) την ελληνική καταγωγή του και την ιδιαιτερότητα της σχέσης Ελλάδας-Σικελίας δεδομένου ότι ο ποιητής περιλαμβάνει «εις το πνευματικό “πιστεύω” του, μεταξύ άλλων το εξής: “δεν υπάρχουν διαφορές ιδεωδών, μεταξύ Ελλάδας και Σικελίας”» , δ) ότι είναι ελάχιστα γνωστός αφού «οι Ιταλοί που είχαν να πάρουν το βραβείο από το 1934 με τον Πιραντέλο, είναι βέβαια υπερήφανοι, αλλά και μουδιασμένοι, γιατί και αυτοί ακόμα ολίγα γνωρίζουν περί Κουαζίμοντο» , ε) τη σύγκρουση Κουαζίμοντο με τον Αλμπέρτο Μοράβια «που υπέστη… τη δυσάρεστη έκπληξη να δει το Νόμπελ να πηγαίνει στον συμπατριώτη του ποιητή Κουαζίμοντο –ήταν άγνωστος ως την ημέρα εκείνη και άγνωστος μετά, όπως λένε οι εχθροί του» και την έμμεση απαντητική δήλωση του Κουαζίμοντο αμέσως μετά τη βράβευσή του: «οι αντίπαλοί μου, δηλαδή, οι άλλοι υποψήφιοι, είχαν ισχυρή δύναμη και εγώ είχα να παλέψω μόνος. Η τιμή η οποία μου γίνεται… εγγίζει το βαθύτατο πρόβλημα της ανησυχίας του σύγχρονου ανθρώπου, το οποίο υπήρξε το κέντρο της ποιήσεώς μου» , στ) την αρνητική κριτική του δημοσιογραφικού οργάνου του Βατικανού Osservatore Romano στο φύλλο της 22 Οκτωβρίου 1959 με αφορμή το ποίημα Alla Nuova Luna και τη δημοσίευσή του στην εφημερίδα του ΙΚΚ L’Unità την επόμενη μέρα μετά την εκτόξευση του Sputnik 1 , ζ) την ενεργή συμμετοχή του στην Επιτροπή Κυπριακού Αγώνα με έδρα τη Ρώμη και η) την αναφορά στο πρώτο ταξίδι του Κουαζίμοντο στην Ελλάδα το 1956. Συμπερασματικά προκαλεί εντύπωση στον μελετητή ότι οι περισσότεροι αρθρογράφοι, μελετητές και λόγιοι εστίασαν και υπογράμμισαν δευτερεύοντα θέματα της βράβευσης του Κουαζίμοντο και δεν ανέλυσαν ούτε καν τα θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος, τη μετάφραση των λυρικών κλασικών Ελλήνων ποιητών, που απετέλεσε τη βάση της ποιητικής του siculo-greco poeta, όπως και την επίδραση της ελληνικής του καταγωγής. Αν εξαιρεθούν το πρωτοσέλιδο άρθρο της Αυγής με ημερομηνία 23-10-1959, το επίσης πρωτοσέλιδο άρθρο της Καθημερινής με ημερομηνία 24-10-1959, τη σημαντική ανάλυση και παρουσίαση του Α. Α. Παπανδρέου στη Νέα Εστία, οι υπόλοιπες μελέτες, άρθρα και παρουσιάσεις μεταφέρουν την έκπληξη εκείνης της βράβευσης. Το αποτέλεσμα αυτής της προσέγγισης θα φανεί λίγους μήνες μετά, με τον ερχομό του βραβευθέντος ποιητή στην Ελλάδα.
Το δεύτερο ταξίδι στην Ελλάδα του Νομπελίστα πια ποιητή
Ο Σικελός-Έλληνας ποιητής πραγματοποίησε το δεύτερο ταξίδι στην Ελλάδα, τον Απρίλιο του 1960, λίγους μήνες μετά την απονομή του βραβείου Νόμπελ λογοτεχνίας κι έγινε δεκτός με εγκαρδιότητα από τους Αθηναίους αφού προς τιμήν του πραγματοποιήθηκαν διάφορες εκδηλώσεις και δεξιώσεις. Προγραμματίστηκε ιδιαίτερη εσπερίδα στο Ιταλικό Ινστιτούτο, όπου απαγγέλθηκαν ποιήματα του στα Ιταλικά και τα ελληνικά, έγινε συνεστίαση με πρωτοβουλία του Π.Ε.Ν. Ελλάδος καθώς και δεξίωση στην Ακαδημία Αθηνών . Εκ μέρους της Ακαδημίας προσφώνησε τον σικελό ποιητή ο γενικός γραμματέας κ. Α. Ορλάνδος και ο ακαδημαϊκός, πολιτικός, νομικός και δημοσιογράφος Γεώργιος Αθανασιάδης Νόβας (Γ. Αθάνας) , ο οποίος μιλώντας ιταλικά τόνισε ότι «η δική σας ποίηση αποκτά κάθε ημέρα μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα» . Ο Κουαζίμοντο συγκινημένος ευχαρίστησε για τη θερμή υποδοχή και υπέδειξε ποια πρέπει να είναι «η ουσιαστική επίδραση της επιβιώσεως του κλασικού πνεύματος μέσα στη σύγχρονη τέχνη» εξυμνώντας την ελληνική συνεισφορά στον κόσμο. Επίσης και ο Φιλολογικός Σύλλογος «Παρνασσός» οργάνωσε ειδική εσπερίδα προς τιμήν του ποιητή. Στην βραδιά αυτή ο Κουαζίμοντο έδωσε μια διάλεξη στο Αθηναϊκό κοινό με θέμα «Ο ποιητής και ο πολιτικός», την ίδια ομιλία που είχε κάνει στην Σουηδική Ακαδημία, κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ . Ο Κουαζίμοντο κρίνοντας ότι το κείμενο αυτής της ομιλίας δεν είχε γίνει ευρύτερα γνωστό στην Ελλάδα, αποφάσισε να το εκφωνήσει και στον «Παρνασσό».
Η συνέντευξη στον Φρέντυ Γερμανό
Μετά την άφιξή του στην Ελλάδα ο Κουαζίμοντο δήλωσε: «είμαι εξαιρετικά ευτυχής που πατώ πάλι το πόδι μου στη γη των προγόνων μου» και τόνισε σε συνέντευξη στον δημοσιογράφο Φρέντυ Γερμανό ότι η γιαγιά του ήταν ελληνίδα, ονομαζόταν Ρόζα Παπανδρέου και ήταν από τη Πάτρα. Ο Φρέντυ Γερμανός αφού τον περιγράφει συμπαθέστατο Σικελό Έλληνα, όπως αποκαλεί τον εαυτό του, δίνει έμφαση στην έμπνευση που αντλεί συχνά ο ποιητής από την ελληνική μυθολογία, στο περιστατικό της ασθένειάς του στη Σοβιετική Ένωση και στη νοσηλεία του εκεί για οκτώ μήνες και στη βράβευσή του με το βραβείο Νόμπελ, που θεωρήθηκε, όπως υπογραμμίζει, «μεγάλη έκπληξη». Στη συνέντευξή του αυτή ο Κουαζίμοντο επισήμανε ότι «υπάρχει κρίση στα ευρωπαϊκά γράμματα. Προσωπικά αγωνίζομαι εδώ και πολλά χρόνια για να αποδείξω ότι η ποίηση δεν είναι ένα ξεπερασμένο είδος, αλλά ζωντανή λογοτεχνική έκφραση. Πολλοί θέλουν την ποίηση να ασχολείται μόνο με τη φύση και τα λουλούδια. Τη φοβούνται όταν ασχολείται με τον άνθρωπο. Η γνώμη μου – τονίζει – είναι ότι ο άνθρωπος είναι ένα επικίνδυνο αλλά ωραίο θέμα». Στην ερώτηση εάν η χρήση της ατομικής ενέργειας, που εκείνα τα ψυχροπολεμικά χρόνια βασάνιζε την ανθρωπότητα, θα βοηθήσει ή θα καταστρέψει τον κόσμο ο Κουαζίμοντο είναι σχεδόν κατηγορηματικός για τον κίνδυνο καταστροφής, αφού τονίζει ότι «εφ’ όσον υπάρχει η βόμβα, ο κίνδυνος υφίσταται» και συμμερίζεται «τους ίδιους φόβους που είχε και ο Αϊνστάιν». Ακόμα υπογραμμίζει πως δεν θα έμενε στο Παρίσι, γιατί «τον τελευταίο καιρό βρίσκεται σε μεγάλη πνευματική παρακμή», θα προτιμούσε τη Ρώμη και αν του αποκλείανε την πόλη αυτή θα διάλεγε την Αθήνα. Θεωρούσε αυτονόητο πως το μεγαλύτερο όνομα της νεοελληνικής λογοτεχνίας ήταν ο Νίκος Καζαντζάκης, και στη συνηθισμένη ερώτηση για το βραβείο Νόμπελ αν περίμενε να του δοθεί απάντησε: «Ναι. Άλλοι εξεπλάγησαν ίσως, αλλά όχι εγώ». Στην προκλητική ερώτηση αν εννοεί τον συμπατριώτη του Μοράβια, που ήταν φαβορί για το βραβείο, απάντησε επίσης προκλητικά: «φαντάζομαι πως ο Μοράβια να χάρηκε γιατί μια που δεν το πήρε αυτός το πήρε τουλάχιστον ένας ποιητής και όχι ένας άλλος ιταλός πεζογράφος» , επισημαίνοντας πως δεν ήταν η πιο ευτυχισμένη μέρα της ζωής του εκείνη που πήρε το Νόμπελ, γιατί «ευτυχία είναι κάτι που υπάρχει μέσα μας και κανένα εξωτερικό γεγονός δεν πρέπει να τη δημιουργεί και να την επηρεάζει» .
«Η ομιλία του Κουαζίμοντο έπρεπε να είχε προσφέρει περισσότερα και ουσιαστικότερα πράγματα»
Στην Αθήνα το 1960 υπήρχε έντονη φοβία αλλά και αμφισβήτηση, επομένως η ομιλία του Κουαζίμοντο στον Παρνασσό τάραξε τα νερά αφού ο ποιητής τόνισε πως «ο πολιτικός θέλει ο άνθρωπος να γνωρίζει να πεθαίνει με θάρρος, ο ποιητής θέλει ο άνθρωπος να ζει με θάρρος» , όμως ο Πέτρος Χάρης εκτιμά πως «η ομιλία του… έπρεπε να είχε προσφέρει περισσότερα και ουσιαστικότερα πράγματα» . O Κουαζίμοντο επισκέφτηκε και το Υπουργείο Παιδείας, όπου τον υποδέχτηκε ο γενικός γραμματέας Νίκος Καρμίρης, ο οποίος αφού τόνισε τους δεσμούς αίματος του Κουαζίμοντο με την Ελλάδα αλλά και με τα ελληνικά γράμματα υπογράμμισε πως «με την Ελλάδα σας συνδέει η κοινή πίστη και η βεβαιότητα ότι η ποίηση είναι γλώσσα που δύναται να την εκφράσει πληρέστερα» .
Τιμές και βραβεία σε Αίγιο, Μεσολόγγι και Πάτρα που κατάγονταν η γιαγιά του, η ωραία Ρόζα Παπανδρέου
Ο Κουαζίμοντο μετά την Αθήνα, στη δεκαήμερη επίσκεψή του στην Ελλάδα, επισκέφθηκε το Αίγιο, την Πάτρα και το Μεσολόγγι. Στο Μεσολόγγι παρακολούθησε τις τελετές της επετείου της Εξόδου, ανακηρύχθηκε επίτιμος πρόεδρος του Συλλόγου «Κωστής Παλαμάς» και του απενεμήθη από το δήμαρχο το χρυσό μετάλλιο της Ιεράς Πόλης, που προξένησε αντιδράσεις από κύκλους αντιπολιτευόμενους τον Αθανασιάδη-Νόβα , ο οποίος τον φιλοξένησε και στην οικία του στη Ναύπακτο . Στην Πάτρα συνοδευόμενος πάντα από τον Αθανασιάδη-Νόβα και τον νομικό, λογοτέχνη, πολιτικό και πρόεδρο του Π.Ε.Ν. Κλαμπ Γιάννη Κουτσοχέρα ο Κουαζίμοντο εκφώνησε τον ίδιο λόγο που είχε εκφωνήσει και στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» στην Αθήνα και ανακηρύχθηκε επίτιμο μέλος της «Διακιδείου Σχολής». Του προσφέρθηκε λήκυθος με χώμα, λόγω της καταγωγής της γιαγιάς του από την Πάτρα και εκ μέρους του Π.Ε.Ν. Κλαμπ νόμισμα της Αχαϊκής συμπολιτείας . Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι ευρισκόμενος στην Πάτρα ανακοινώθηκε στον ποιητή ο θάνατος του πατέρα του, αλλά δήλωσε ότι θα ολοκλήρωνε το πρόγραμμά του στην Ελλάδα και πως την επομένη θα αναχωρούσε για Ιταλία, αναβάλλοντας το προγραμματισμένο ταξίδι του στις Η.Π.Α. Εκτενέστατη παρουσίαση της βραδιάς στην Πάτρα κάνει η εφημερίδα Νεολόγος Πατρών στο φύλλο της 12/4/1960. Περιγράφει ότι η αίθουσα της Διακιδείου Σχολής ήταν κατάμεστη, ο ποιητής συνοδευόταν από την καθηγήτρια Caterina Vassalini, τον πρόξενο της Ιταλίας και τον Αθανασιάδη-Νόβα. Ο Κουαζίμοντο πριν τον λόγο του αναφέρθηκε στη γιαγιά του Ρόζα Παπανδρέου («την ωραία Πατρινοπούλα» όπως την αποκαλούσαν ), η οποία το 1849 μετανάστευσε στη Σικελία, όπου και παντρεύτηκε. Επισημαίνεται, όπως τονίζει ο ποιητής, ότι «επιθυμία του πατέρα του ήταν ο γιος να επισκεφθεί την πατρίδα της γιαγιάς του πριν πεθάνει» και μοιραία σύμπτωση ο ποιητής πληροφορήθηκε τον θάνατό του όταν αυτός βρισκόταν στην αγαπημένη του Πάτρα, εκπληρώνοντας την τελευταία του επιθυμία.
Οι πολιτικές έριδες και το αίτημα του να ακυρωθεί ακόμα και το μετάλλιο της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου που του απενεμήθη
Πρέπει να επισημανθεί το αναμνηστικό αυτόγραφο του Κουαζίμοντο με ημερομηνία 10 Απριλίου 1960 μέσω της εφημερίδας Νεολόγος Πατρών, στο οποίο για να ευχαριστήσει το Πατρινό κοινό για την αγάπη που του έδειξε, δήλωνε δύο φορές έλληνας, λόγω αίματος και εξαιτίας ποιητικής καταγωγής. Ο Κουαζίμοντο σε αυτό το αυτόγραφο επισημαίνει: «Al giornale “Neologo”, ai suoi collaboratori e ai suoi lettori l’augurio d’ un poeta due volte greco, con amore di partecipazione popolare». Κάνοντας το περίγραμμα αυτών των δύο ταξιδιών του Κουαζίμοντο στην Ελλάδα εκτός του βιωματικού υλικού που πρόσφερε το πρώτο ταξίδι του 1956 στον Σικελο-Έλληνα ποιητή, στο δεύτερο ταξίδι του Απριλίου 1960, μετά από την απονομή του Βραβείου Νόμπελ, δημιουργήθησαν απαιτήσεις και προσδοκίες, οι οποίες για κάποιους πνευματικούς κύκλους δεν εκπληρώθηκαν. Έτσι μετά την αναχώρησή του υπήρξαν δημοσιεύματα στα οποία τονίζονταν, όπως επισημάνθηκε παραπάνω, η έλλειψη της δημοφιλίας του, αφού παρέμενε «άγνωστος» λόγιος, καθώς και η έλλειψη ζήτησης από το αναγνωστικό κοινό των έργων του. Επιπλέον ενεπλάκη το όνομά του και οι τιμητικές του βραβεύσεις σε πολιτικές έριδες αφού ακόμα και το μετάλλιο της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου που του απενεμήθη ζητήθηκε να ακυρωθεί .
Δύο σημεία για τις επικρίσεις και η πολύ κακή κριτική της Άλκη Θρύλου
Τρείς ακόμα, επισημάνσεις για να γίνει εμφανέστερη αυτή η κριτική στάση: στο προαναφερθέν άρθρο του Πέτρου Χάρη στη Νέα Εστία υπογραμμίζεται ρητά από τον πεζογράφο, δοκιμιογράφο, δημοσιογράφο, ακαδημαϊκό ότι «ο ενθουσιασμός θα ήταν μεγαλύτερος, αν ο τιμώμενος Κουαζίμοντο είχε ανταποκριθεί περισσότερο στις τόσες και τόσες προσδοκίες» . Επιπλέον γίνεται ιδιαίτερη έμμεση αναφορά στην πολιτική τοποθέτηση του Κουαζίμοντο– «μην ξεχνάμε από πού έρχεται ο Σικελός ποιητής»- με αφορμή την ανταρσία του ποιητή στη θρησκευτική εξουσία, «μια ανταρσία που εκδηλώθηκε σε δύο-τρία σημεία της ομιλίας του στον “Παρνασσό”» . Ο Σόλων Μακρής αναφέρεται στην «κριτική αντεπίθεση από μέρους των πολιτικών, κατά του Ιταλού ποιητή Σ. Κουαζίμοντο» που έγινε από τον πολιτικό, δημοσιογράφο, συγγραφέα Λέων Μακκά σχετικά με όσα είχε πει ο Κουαζίμοντο εναντίον των πολιτικών στην ομιλία του στον «Παρνασσό». Όπως παρατηρεί ο Μακρής υπάρχει «Αντεπίθεση με […] οξύ προσωπικό τόνο κατά του ξένου ποιητή, (που) δεν καταφέρνει κιόλας να υπερασπίσει θετικά την άποψή της, την αξία της πολιτικής» . Στο σημαντικό αυτό άρθρο, υποστηρικτικό των απόψεων του Κουαζίμοντο, ο Μακρής καταλήγει ειρωνικά πως «όσο για το ότι η πολιτική αντιστρατεύεται και φιμώνει το πνεύμα, παρόλο που υποστηρίζει το αντίθετο ο κ. Μακκάς, ας το συγχωρέσει στον κ. Κουαζίμοντο, αφού το λέει και ο Shakespeare». Το «πολεμικό» πρωτοσέλιδο άρθρο της συγγραφέως και κριτικού λογοτεχνίας και θεάτρου Άλκη Θρύλου (ψευδώνυμο της Ελένης Νεγρεπόντη–Ουράνη συζύγου του Κώστα Ουράνη) κατά του Κουαζίμοντο. Στην απορία της «τί πρόσθεσε στην πνευματική και καλλιτεχνική μας ζωή η επίσκεψη και η παρουσία του Κουαζίμοντο;» απαντά ότι στις επικοινωνίες μαζί του «δεν άκουσα μια από εκείνες τις φράσεις που ανοίγουν προοπτικές, που εντυπώνονται μέσα μας». Υποστηρίζει επίσης πως δεν διέκρινε καμιά αναλαμπή ακτινοβολίας, ούτε αναφάνηκε «φως και στη δημόσια εμφάνισή του, η διάλεξή του… ήταν ένα αράδιασμα κοινοτυπιών που ήσαν καρυκευμένες με στόμφο και συγκαλυμμένες… Το μόνο που αποκομίσαμε από τη διάλεξη είναι η σαφέστατη εντύπωση μιας φαρμακερής εμπάθειας του ομιλητή για ανθρώπους που θα τον έθιξαν. Ότι αυτό απουσίασε ολότελα – και τούτο είναι το εκπληκτικό – από τη διάλεξη ενός ποιητή είναι η Ποίηση. Στη διάλεξή του ο Κουαζίμοντο επέτρεψε στην εμπάθεια να καταπνίξει τον ποιητή. Σ’ ότι ειδικά προσέφερε στον τόπο μας και στον πνευματικό μας κόσμο έδειξε τον χειρότερο, κι όχι, όπως έπρεπε κι όφειλε, τον καλύτερο εαυτό του» .
«Η θέση του ποιητή δεν μπορεί να είναι παθητική στην κοινωνία: αυτός “αλλάζει” τον κόσμο»
Πολιτικοί και λογοτεχνικοί, κυρίως γαλλοτραφέντες, συντηρητικοί κύκλοι δεν «μπορούσαν» να ακούσουν τα σημαντικά λόγια και τις ανησυχίες του Κουαζίμοντο. Το ζωηρό του ενδιαφέρον για τις πολιτικές εξελίξεις, οι ανησυχίες του για την αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού, ο φόβος του για ένα ενδεχόμενο πυρηνικό ολοκαύτωμα, η αγωνία που προκαλεί ο ψυχρός πόλεμος έφερε τον Κουαζίμοντο πολλές φορές σε σύγκρουση με τους συντηρητικούς φιλολογικούς κύκλους στην Ιταλία, όπως και στην Ελλάδα. Όμως, από την άλλη, νέοι ποιητές και πεζογράφοι συγκροτούσαν γύρω του τη σχολή της «ενεργούς ποίησης» αφού «Η θέση του ποιητή δεν μπορεί να είναι παθητική στην κοινωνία: αυτός “αλλάζει” τον κόσμο. Οι δυνατές εικόνες του, αυτές που δημιουργεί, χτυπούν την καρδιά του ανθρώπου περισσότερο από τη φιλοσοφία και την ιστορία» .
